Sonny Luypaert heeft als financieel directeur en adviseur in verschillende binnen- en buitenlandse bedrijven meer dan twintig jaar ervaring op vlak van fraudebestrijding. Ze richtte haar eigen bedrijf op, CORP-D Solutions, een privaat onderzoeksbureau gespecialiseerd in bedrijfsfraude Ze is sinds 2015 ook president van de Belgische afdeling van de Association of Certified Fraud Examiners (ACFE), wereldwijd de grootste antifraude-organisatie, met meer dan 90.000 leden in 160 landen. Ze was ook betrokken bij de herziening in ons land van de wet op detectives, die overigens voortaan private onderzoekers worden genoemd.

Luc Vanheerentals

Alhoewel Sonny Luypaert niet meteen interesse had voor privaat onderzoek naar fraude, had ze al in haar jeugd bewondering voor private speurders. ‘Mijn tante was de eerste vrouwelijke privédetective in Vlaanderen. Toen ik kind was, vertelde ze me fascinerende verhalen over hoe ze, verstopt op de achterbank van een auto met een deken over haar, op een privédomein werd binnengesmokkeld. Ook door een jeugdserie als Merlina in de jaren ‘70 ervoer ik het beroep van detective als mooi en positief.’ Ze haalde masterdiploma’s in Business Administration en Tax, bachelor Boekhouding Bankwezen en nog enkele andere certificaten zoals gerechtelijk expert, Data Privacy Officer, Positief Leiderschap, Whistleblowing IS037002… ‘Ik wou in eerste instantie mijn werk als financieel verantwoordelijke goed doen, groeien in die technische materie, luisteren naar de mensen achter de cijfers en hen positief motiveren om resultaatgericht te werken.’ Aan de slag als jonge boekhouder betrapte ze echter een manager op fraude, die daarmee het bedrijf in financiële moeilijkheden bracht. Met de nodige bewijzen meldde ze dat aan de bedrijfsleiding en werd nadien verhoord door de politie. ‘Ik was dus toen al een klokkenluider en besefte dat ik graag bedrijven wou helpen om zich beter te beschermen tegen fraude, wat mijn huidige core business is.’

Luypaert start haar carrière als boekhoudster bij een Belgisch bedrijf en werkt vervolgens in diverse functies voor Amerikaanse multinationals zoals BCG, Baxter Healthcare, Mastercard, Swift… Bij Accenture (ontstaan uit Andersen Consulting) is ze negen jaren lang actief als CFO en werkt mee aan het opzetten van het European Service Center in Dublin en de IPO/beursgang van Andersen Consulting. In andere bedrijven treedt ze op als adviseur om hen te helpen de frauderisico’s te beperken. ‘De rode draad doorheen al die functies is dat ik steeds geijverd heb om risico’s voor bedrijven te helpen afdekken. Daarbij gebruik ik vaak de COSO-principes als basis, naast de lokale Corporate Governance regels. Ik leerde bedrijfsprocessen analyseren en optimaliseren  en kon meerdere fraudecases onderzoeken.’

In 2017 is Luypaert ook betrokken bij de publicatie door werkgeversorganisatie VOKA van een gids over fraudepreventie in bedrijven. 

Zwaar onderschat probleem

Momenteel combineert Luypaert haar werk in CORP-D Solutions met het adviseren van bedrijven over hoe interne fraude te voorkomen. Het pure surveillancewerk laat Luypaert liever over aan de expert in het team. ‘Surveillance vereist veel geduld, oplettendheid en energie. Observeren mag niet worden onderschat. Het was niet echt aan mij besteed. Geef mij maar financiële rapportage, waar ik tussen de lijnen de verdachte transacties mag lezen. ‘Follow the money’ als startpunt.’ 

‘Een privaat onderzoeker moet kritisch, analytisch, onafhankelijk werken en oppassen voor  tunnelvisie en belangenvermenging. Tijdens een bezoek als financieel verantwoordelijke vanuit de hoofdzetel aan een dochteronderneming in Egypte, werd ik uitgenodigd door de locale Directeur voor het diner. Hij nam me mee op een dinner cruise op de Nijl. Dat was een fantastische ervaring. Maar toen hij me ook voorstelde om met gans ons gezin naar zijn vakantiehuis in Alexandrië te komen, rook dat te fel naar omkoping. Ik stelde een team samen en startte een fraudeonderzoek. Mijn initiële “verontrusting” werd bevestigd. Inkomsten voor het bedrijf werden gestort op privérekeningen, etc…’

 Bedrijfsfraude is een zwaar onderschat probleem waarover in vele bedrijfsmiddens nog steeds een taboe heerst. ‘De leiding moet de toon zetten, zelf integer zijn en een integriteitscultuur uitstralen. Hoe wil je dat werknemers integer zijn als de leidinggevenden zelf kantoormateriaal mee naar huis nemen?’ Een open cultuur om feiten te melden kan gestimuleerd worden met een klokkenluidersprogramma. ‘Het vertrouwen in het systeem staat of valt immers met de opvolging en verwerking van meldingen.’ Voor het klokkenluiden werd de ISO kwaliteitsstandaard 37002 uitgewerkt. ‘Vertrouwen geven aan mensen is heel belangrijk en hen het gevoel geven dat ze deel uitmaken van een grote familie. Daarnaast is er nood aan controlemechanismen en een deontologische code die werknemers ondertekenen.’

Momenteel hebben in ons land ongeveer 730 personen een vergunning van Binnenlandse Zaken om actief te zijn als privaat onderzoeker. Vroeger werden detectives vaak ingeschakeld in het kader van echtscheidingen, maar sinds de hervorming van de wetgeving op dat vlak zijn ze vooral actief in de bedrijfswereld: de verzekeringssector, banken, overheden, bedrijven, de EU, havens… Een opleiding bij Syntra volgen is verplicht om een vergunning te krijgen. Er wordt momenteel aan een nieuw KB gewerkt om de opleidingsvereisten aan te passen en te verduidelijken, voor zowel de all-rounder, bedrijfs- en verzekeringsdetective, en Certified Fraud Examiner.

Luypaert doceert over de nieuwe wet private opsporing (WPO) aan de opleiding voor detectives bij Syntra Midden-Vlaanderen in Asse. Ook Syntra West-Vlaanderen biedt zo’n opleiding aan. Ze hecht ook veel belang aan de opleiding Certified Fraud Examiner die de ACFE wereldwijd organiseert. ‘De cursus telt meer dan 2.000 bladzijden. Jaarlijks moet men bovendien telkens opnieuw de nodige opleidingspunten verzamelen om het certificaat te behouden. In België zijn er ongeveer 180 mensen die het behaald hebben.’ In haar bedrijf CORP-D Solutions werkt ze enkel met freelancers die gecertificeerd zijn en werken volgens de ACFE deontologie.

Net voor het parlement midden vorig jaar werd ontbonden slaagde toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Verlinden erin de nieuwe WPO goedgekeurd te krijgen. De vorige wet dateerde uit 1991 en moest dringend aangepast worden aan de nieuwe regels op vlak van privacy en de evolutie van nieuwe technologische middelen en methoden zoals cybercrime, phishing, randsomware, AI… Naar analogie met wat gebeurde in de bewakingssector heeft ook hier de Gegevensbeschermingsautoriteit meer middelen gekregen om controles uit te voeren en kan ze voortaan ook administratieve boetes opleggen.

Samenwerken met justitie

Luypaert betreurt dat er in ons land zo weinig samenwerking is tussen gerecht, politie en privaat onderzoekers. ‘Net als elke burger heeft ook de privaat onderzoeker een meldingsplicht aan het parket als hij of zij inbreuken op het strafrecht ontdekt. In zulke gevallen is de kans echter groot dat het dossier wordt overgenomen door gerecht of politie. Het zou goed zijn mocht de private onderzoeker het vertrouwen krijgen om een deel van het verdere werk samen met Justitie of politie uit te voeren. Het actuele personeelstekort bij deze diensten zou op die manier gecompenseerd kunnen worden door private onderzoekers’, aldus Luypaert, die erop wijst dat deze diensten voor bepaalde taken soms beroep doen op bewakingsfirma’s. ‘Private onderzoekers zouden bijvoorbeeld ook surveillancetaken kunnen overnemen en met hun goede financiële kennis inhoudelijke input geven in bepaalde dossiers.’ Ook de manier waarop de melding gebeurt dient geoptimaliseerd. Private onderzoekers zijn volgens Luypaert ook vragende partij om, mits goed onderbouwd en gecontroleerd, toegang te krijgen tot bepaalde vertrouwelijke data, wat hen veel geld en tijd zou uitsparen. Met haar eigen detectivebureau Corp-D Solutions werkt ze vaak samen met juristen van de opdrachtgever om zo gerichter te kunnen werken en kosten uit te sparen voor de opdrachtgever. Door samen te werken met andere CFE’s in het buitenland kan internationale criminaliteit sneller en efficienter worden aangepakt. Samen fraude en criminaliteit bestrijden met publieke en private krachten gebundeld over de grenzen heen !

Op vrijdag 6 december 2024 werd de nieuwe Wet Private Opsporing gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad, ter vervanging van de detectivewet van 19 juli 1991 en haar uitvoeringsbesluiten, tot regeling van het beroep van privédetective. 

Belangrijkste drijfveren voor deze nieuwe wet zijn de modernisering van het wettelijke kader voor private onderzoekers en de aanpassing aan de hedendaagse technologische, maatschappelijke en juridische realiteiten.

Het volgende beknopt overzicht geeft een idee van de belangrijkste aandachtspunten waar u, indien u optreedt als opdrachtgever van een privaat onderzoek, mee rekening dient te houden.

• Als opdrachtgever is het uw verantwoordelijkheid om na te gaan dat het privédetectivekantoor dat u contracteert over de nodige vergunningen beschikt, zowel op het niveau van de onderneming als ieder individueel betrokken privaat onderzoeker.

• De privacywetgeving (Algemene Verordering Gegevensbescherming) wordt op verschillende plaatsen in de WPO gerefereerd, onder andere voor wat betreft de plaatsen waar observaties kunnen plaatsvinden, en het type informatie dat over betrokkenen mag ingewonnen of bekend gemaakt worden (bijvoorbeeld politieke opvattingen, biometrische gegevens, gezondheidsgegevens). 

Bovenstaande punten moeten worden nageleefd op straffe van nietigheid. Dit houdt in dat het vergaarde bewijsmateriaal als nietig wordt beschouwd door de rechtbank.

Een ander zeer belangrijk aspect van de niewe Wet Private Opsporing is dat bedrijven die onderzoeken willen (laten) voeren naar hun medewerkers, hiervoor een algemeen en transparant intern regelement dienen op te maken. Dit kan bijvoorbeeld door dit te voorzien in een CAO, arbeidsregelement of een beslissing van de ondernemingsraad. 
Om deze regel praktisch uitegewerkt te krijgen heeft de overheid wel een overgangsperiode van 2 jaar voorzien. 

Deze hervormingen zorgen voor een evenwicht tussen de effectiviteit van private opsporing en de bescherming van de fundamentele rechten van burgers. Ze bieden een moderner en duidelijker kader voor private onderzoekers en hun opdrachtgevers.

Het hoofd van de onderzoeksdienst bij CORP-D is tevens lesgever aan de opleiding tot privédetective, en doceert onder andere de nieuwe Wet Private Opsporing.

Uiteraard verbindt Corp-D Solutions zich ertoe om het privaat onderzoek uit te voeren en garandeert wettelijk verantwoorde bewijsvergaring met vergunde privaat onderzoekers, conform de bepalingen van deze wet. 

Een vorig artikel behandelde de Belgische Klokkenluiderswetgeving (omzetting van EU-richtlijn 2019/1937). 

Binnen het Europese BRIGHT project werd er een zelfevaluatie tool gebouwd: SUSA -Speak Up Self Assessment-, een gratis online tool die u toelaat een beoordeling uit te voeren van de kwaliteit van uw meldkanalen. SUSA is ontwikkeld volgens de ISO37002 richtlijn over klokkenluidersmanagementsystemen en de relevante EU-richtlijn.

De zelfevaluatie gebeurt volledig anoniem, en behandelt alle aspecten van de klokkenluiderssystemen: kanalen, rapportage, onderzoeken, databeheer, veiligheid, enzovoort.

Drijvende kracht achter dit initiatief is Professor Wim Vandekerkhove, EDHEC, medegrondlegger van de ISO37002 richtlijn.

U heeft toegang tot de gratis tool via deze link.

Voor meldingen ontvangen in het kader van de klokkenluiderswetgeving waar het onderzoek verder reikt dan de bevoegdheid van de personeelsdienst, biedt CORP-D u graag professionele ondersteuning in lijn met de Wet Private Opsporing en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Onze jarenlange expertise binnen grote bedrijven zorgt dat we uw corporate cultuur respecteren en snel kunnen schakelen. Steeds in overleg met de door u bevoegde interne dienst.

De Belgische wetgever heeft op 15 december 2022 de Klokkenluiderswet gepubliceerd (omzetting van EU-richtlijn 2019/1937). De wet is bedoeld om werknemers en andere betrokkenen te beschermen die ernstige misstanden melden binnen bedrijven en overheidsinstellingen, en is van toepassing voor alle bedrijven met meer dan 50 werknemers en overheidsinstanties.

De wet beschermt iedereen die in een professionele context informatie over misstanden meldt, zoals:

• Werknemers (huidige én voormalige)
• Zelfstandigen
• Aandeelhouders en bestuurders
• Freelancers en onderaannemers
• Stagiairs en sollicitanten

Ook personen die een klokkenluider bijstaan (zoals collega’s of vertrouwenspersonen) vallen onder de bescherming.

Mogelijke meldingen kunnen onder andere gaan over financiële fraude en corruptie, productveiligheid, volksgezondheid, bescherming van persoonsgegevens (GDPR) enzovoort.

Een melding kan gebeuren op drie verschillende manieren:

1.     Een interne melding binnen het bedrijf of organisatie

• Grote bedrijven en overheidsinstanties moeten een veilig intern meldpunt opzetten, waar een anonieme melding mogelijk is.
• De melding kan schriftelijk, mondeling of via een anoniem systeem worden gedaan.
• Het bedrijf moet de melding binnen 7 dagen bevestigen en binnen 3 maanden opvolgen.

2.     Een externe melding bij een officiële instantie

• De Federale Ombudsman voor de overheid
• De FOD Economie, de National Bank of andere toezichthouders voor de private sector.

3.     Een openbare melding (bijvoorbeeld via media of sociale netwerken)

• Dit kan enkel als er direct gevaar is of als de bovenstaande stappen niet leiden tot een opvolging.

De wet biedt een klokkenluider juridische bescherming, waaronder een verbod op vergelding (bijvoorbeeld ontslag of sancties). Bedrijven die zich niet aan deze regels houden kunnen boetes oplopen tot €24.000 bij het gebrek aan een meldpunt, en ook tot €120.000 voor bedrijven die klokkenluiders benadelen.

Voor meldingen ontvangen in het kader van de klokkenluiderswetgeving waar het onderzoek verder reikt dan de bevoegdheid van de personeelsdienst, biedt CORP-D u graag professionele ondersteuning in lijn met de Wet Private Opsporing en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Onze jarenlange expertise binnen grote bedrijven zorgt dat we uw corporate cultuur respecteren en snel kunnen schakelen. Steeds in overleg met de door u bevoegde interne dienst.